Cymru oedd y Genedl ddiwydiannol gyntaf yn y byd. Mae treftadaeth ddiwydiannol yn rhan bwysig o hanes Cymru. Y diwydiant llechi ydi diwydiant eiconaidd gogledd Cymru. Roedd yn bwysig iawn o ran ffurfio ein tirlun cymdeithasol ac economaidd. Mae cynnyrch y diwydiant llechi yn un o’r deunyddiau adeiladu mwyaf cyffredin o un ffynhonnell. Cafodd ei allforio i bob cyfandir. Llechi Cymru roddodd do i’r Chwyldro Diwydiannol.
Roedd mwy na llechi yn cael ei allforio. Bu chwareli Gwynedd yn allforio gweithwyr, eu sgiliau, eu gwybodaeth a’u technoleg. Roedd y rheilffyrdd cul yn rhan hanfodol o'r diwydiant ac fe gafodd eu llwyddiant a’u cynllun eu hefelychu ar hyd a lled y byd. Roedd chwarelwyr Gwynedd hefyd yn barod i arloesi drwy ddysgu am syniadau o ardaloedd a gwledydd eraill.
Gweledigaeth y Dynodiad
Amddiffyn, cadw, gwella a chyfleu priodweddau pwysig yr ardal er mwyn atgyfnerthu hynodrwydd diwylliannol a chryfhau’r iaith Gymraeg, a dod yn sbardun pwysig i adfywio economaidd a chynhwysiad cymdeithasol.
Amcanion y Dynodiad
- Economi ranbarthol ffyniannus
- Cymunedau hyfyw a byw yn falch o’u cymuned a’u treftadaeth
- Cyflogaeth medrus o ansawdd uchel
- Sector twristiaeth gwerth uwch, trwy’r flwyddyn
- Parhad y diwydiant llechi
- Tirwedd gynaliadwy a byw
- Dathlu rôl ein treftadaeth llechi yn y byd
- Diogelu a gwella treftadaeth ffisegol
Dyma pam y penderfynwyd enwebu Tirwedd Llechi Gogledd Orllewin Cymru yn Safle Treftadaeth Byd. Mi roedd y broses enwebu yn hir a chymleth efo pawb yn mwynhau’r cyd-weithio.
Tystebau
Wrth gyflwyno’r Enwebiad yn 2020, nododd y Gwir Anrhydeddus Helen Whately, Cyn-Weinidog ar gyfer y Celfyddydau, Diwylliant a Thwristiaeth:
“Mae Tirwedd Llechi Gogledd Orllewin Cymru yn llwyr haeddu’r anrhydedd hynod hon am ei gyfraniad i’r casgliad eithriadol o safleoedd sy’n ffurfio treftadaeth ddiwydiannol o bwys rhyngwladol yn y Deyrnas Unedig”
Eglurodd y Gwir Anrhydeddus Mark Drakeford, Prif Weinidog Cymru:
“Mae’r Enwebiad tirwedd diwylliannol hwn yn cynhrychioli un o weithgareddau mwyaf hynafol a sylfaenol bodau dynol – echdynnu a gweithio carreg.”
Dywedodd Cadeirydd y Grŵp Llywio, y Gwir Anrhydeddus Arglwydd Wigley o Gaernarfon:
“Dyma enghreifftiau gwych o gymunedau o’r oes ddiwydiannol, ond mae iddynt hefyd gymeriad Cymreig unigryw.”
Amserlen y Dynodiad:
2009 - Cyflwyno cais Llechi Cymru i Adran Diwylliant, Cyfryngau a Chwaraeon (DCMS) Llywodraeth San Steffan.
2009 – Llywodraeth San Steffan yn rhoi’r cais ar restr betrus o safleoedd posib.
2012 – Y rhestr betrus yn cael ei gyflwyno i UNESCO.
2010 i 2015 - Y partneriaid yn gweithio ar werthusiad technegol o’r cais.
2015 - Cyflwyno’r gwerthusiad technegol i DCMS i’w ystyried gan banel o arbenigwyr.
2018 – Cyhoeddi mai’r cais yma fyddai’r nesaf i’w chyflwyno i UNESCO gan DCMS.
2019 - Cabinet Cyngor Gwynedd yn cymeradwyo’r Enwebiad terfynol a chafwyd sêl bendith DCMS.
Ionawr 2020 - Cyflwyno’r Enwebiad terfynol i UNESCO.
Medi 2020 - Ymweliad safle manwl gan un o arbenigwyr UNESCO.
Gorffennaf 2021 – Cyhoeddi bod y cais yn llwyddiannus.